Việc giám định hài cốt liệt sĩ luôn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là với các mẫu xương đã bị phân hủy nặng sau thời gian dài chôn cất. Tiến sĩ Trần Trung Thành, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Giám định ADN, Viện Sinh học, đã cho biết rằng khoảng 30% số mẫu thu thập không cho ra kết quả sau khi giám định. Điều này thể hiện những thách thức lớn trong quá trình tìm kiếm và xác định danh tính của các liệt sĩ.
Từ tháng 7/2019 đến nay, Trung tâm Giám định ADN đã đạt được những thành tựu đáng kể trong lĩnh vực này. Cụ thể, các nhà khoa học đã phát triển 13 quy trình và thực hiện 800 đợt tách chiết ADN từ các mẫu xương lâu năm, tương đương khoảng 8.000 mẫu hài cốt liệt sĩ. Sử dụng công nghệ phân tích ADN ty thể, tỷ lệ tách chiết thành công đã đạt 22%, góp phần quan trọng vào việc trả lại danh tính cho nhiều liệt sĩ và giải mã được nhiều hệ gen của hài cốt liệt sĩ. Hiện tại, trung tâm đang lưu trữ khoảng 7.000 mẫu hài cốt liệt sĩ và có công suất giám định lên đến 4.000 mẫu mỗi năm.
Nhằm nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh, dự án ODA không hoàn lại “Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao” do Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ đã được triển khai. Mục tiêu của dự án là xây dựng một hệ thống toàn diện để đối khớp ADN từ hài cốt bị phân hủy nặng với ADN từ các gia đình đang tìm kiếm người thân.
Đặc biệt, với việc áp dụng công nghệ phân tích ADN mới, các nhà khoa học đã đạt được những kết quả tích cực. Công nghệ này cho phép khớp nối các mẫu không giới hạn dòng mẹ và chấp nhận các mẫu họ hàng xa của cả dòng bố và dòng mẹ. Theo kết quả thử nghiệm, số mẫu đối khớp thành công đã đạt 70/100 mẫu. Công nghệ mới này dựa trên ứng dụng công nghệ giải trình tự thế hệ mới kết hợp phân tích các chỉ thị di truyền SNP trên gen nhân, cho phép xác định quan hệ huyết thống xa đến 4-5 thế hệ.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Sinh học, đã nhấn mạnh rằng công nghệ mới này có khả năng phân tích các mẫu ADN bị phân mảnh với độ tuổi mẫu từ 50-70 năm. Viện đã chủ động đầu tư nghiên cứu và làm chủ công nghệ hiện đại trong lĩnh vực giám định ADN. Điều này không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn cao mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng.
