Tại tỉnh Sơn La, một vùng cao hiểm trở của Việt Nam, việc đưa trẻ em đi tiêm chủng đầy đủ đang là một thách thức lớn. Không chỉ khoảng cách địa lý là rào cản, mà còn có những e ngại và hiểu lầm tồn tại từ lâu trong cộng đồng. Trước tình hình này, dự án ‘Hỗ trợ kỹ thuật tăng cường công tác tiêm chủng tại các khu vực khó khăn tỉnh Sơn La’ đã được triển khai từ tháng 4 đến tháng 6 năm 2025. Dự án này là sự hợp tác giữa CDC Sơn La, PATH và Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, với mục tiêu tăng cường công tác tiêm chủng tại các khu vực khó khăn.

Dự án đã trao quyền và kết nối các lực lượng xã hội, tạo ra những thay đổi đáng kể từ chính những người gần gũi nhất với cộng đồng. Tại xã Ngọc Chiến, tỉnh Sơn La, nơi đa số dân cư là người dân tộc Mông, nhiều phụ nữ chưa đưa con đi tiêm đầy đủ do thiếu thông tin. Chị Lèo Thị Đẹm, Chi hội trưởng Phụ nữ xã, đã nhận ra rằng một buổi nói chuyện riêng về y tế khó có thể thu hút các chị em bận rộn với công việc nương rẫy và chăm sóc con nhỏ.

Từ đó, chị Lèo Thị Đẹm đã mạnh dạn thay đổi phương pháp, lồng ghép khoảng 30 phút nói chuyện về tiêm chủng vào các buổi sinh hoạt định kỳ của chi hội. Chị không chỉ nói về lợi ích của vắc xin mà còn chia sẻ về tình hình dịch bệnh thực tế, như trường hợp uốn ván sơ sinh vẫn còn xuất hiện tại địa phương. Để tăng sức hút, chị phối hợp với cán bộ y tế tổ chức đo huyết áp và phát thuốc tẩy giun. Kết quả, chỉ trong tháng đầu tiên tham gia truyền thông, chị đã tổ chức 7 buổi truyền thông, góp phần tăng tỷ lệ khám thai, tiêm uốn ván và nâng tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ tại xã.

Đến tháng 6/2025, tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ tại xã Ngọc Chiến đạt 48,6% – gấp 4 lần so với 10,9% cùng kỳ năm 2024. Không chỉ tại xã Ngọc Chiến, nhiều Chi hội Phụ nữ ở các xã khác cũng đã tham gia tích cực vào việc đưa truyền thông tiêm chủng vào hoạt động thường xuyên, cho thấy đây là một nhiệm vụ phù hợp với vai trò và thế mạnh sẵn có của họ.

Tại xã Phiêng Cằm, một xã khu vực III của huyện Mai Sơn, tình hình tiêm chủng cũng đã được cải thiện đáng kể. Ông Vàng A Nếnh, Trưởng bản Phiêng Phụ, đã nhận ra vai trò quan trọng của mình trong việc truyền thông về tiêm chủng cho cộng đồng. Sau khi được tập huấn về kỹ năng truyền thông và phối hợp liên ngành trong tiêm chủng, ông đã phối hợp với nhân viên y tế và đoàn thể tổ chức họp bản và sử dụng loa bản để phát thông điệp đơn giản bằng tiếng Mông.

Nhờ sự kiên trì và cách làm hiệu quả của ông, cộng đồng đã bắt đầu hiểu và đồng ý đưa con đi tiêm chủng. Hiện vẫn còn một số hộ trong bản cần nhắc nhiều lần mới đưa con đi tiêm, nhưng ông Nếnh dự định tiếp tục phối hợp với Hội Phụ nữ và Đoàn Thanh niên để lồng ghép tiêm chủng vào sinh hoạt cộng đồng, giúp duy trì và nâng cao nhận thức chung của bà con trong bản.

Thành công của dự án ‘Hỗ trợ kỹ thuật tăng cường công tác tiêm chủng tại các khu vực khó khăn tỉnh Sơn La’ là kết quả của một mô hình phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng xã hội, trong đó Trạm Y tế xã giữ vai trò điều phối và hỗ trợ kỹ thuật. Trưởng bản, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên là những ‘cánh tay nối dài’ không thể thiếu, giúp thông điệp y tế trở nên gần gũi và thuyết phục hơn.

Kinh nghiệm từ Sơn La cho thấy, cách làm hiệu quả nhất là ‘đến đúng nơi, đúng lúc, gặp đúng người, nói đúng điều người dân cần’. Việc lồng ghép vào các hoạt động sẵn có, sử dụng tiếng dân tộc và liên hệ với tình hình dịch bệnh thực tế đã chứng tỏ sức mạnh vượt trội. Những kinh nghiệm quý báu này chính là tài liệu tham khảo sống động cho các địa phương khác, đặc biệt là các đơn vị y tế và đoàn thể sau sáp nhập, để cùng nhau chung tay tạo nên sự thay đổi bền vững trong công tác tiêm chủng.

Ngày càng nhiều cặp đôi trẻ hiện nay chủ động khám sức khỏe và tầm soát bệnh trước khi kết hôn. Điều này không chỉ đảm bảo sức khỏe cho cả hai người mà còn cho tương lai của con cái họ. Một trong những lý do quan trọng dẫn đến quyết định này là mong muốn tầm soát các bệnh di truyền và dị tật bẩm sinh có thể ảnh hưởng đến con cái trong tương lai.

Tại TP HCM, nhiều cặp đôi đã lựa chọn các gói xét nghiệm và tiêm chủng trước khi kết hôn. Chị Ngọc Hoa, một nhân viên văn phòng 28 tuổi, đã quyết định mua gói xét nghiệm sàng lọc bệnh di truyền trị giá khoảng 10 triệu đồng. Cô và hôn phu của mình muốn tầm soát các bệnh như gen lặn-trội và bệnh tan máu bẩm sinh Thalassemia, cũng như kiểm tra bất đồng nhóm máu Rh và siêu âm tử cung, buồng trứng.

Đối với anh Tấn Phát, 31 tuổi, và vợ sắp cưới của mình, họ đã quyết định tiêm ngừa trước khi kết hôn. Trước đó, cả hai đã xét nghiệm máu, tầm soát bệnh truyền nhiễm, kiểm tra tinh dịch đồ và đánh giá nội tiết. Phát cho biết mục đích của việc tiêm chủng là để đảm bảo em bé chào đời sẽ khỏe mạnh hơn.

Bác sĩ Trần Huỳnh Tấn, Quản lý Y khoa tại Hệ thống Tiêm chủng VNVC, cho biết ngày càng có nhiều cặp đôi chủ động khám và chuẩn bị sức khỏe trước khi kết hôn. Việc này giúp phát hiện và điều trị sớm nhiều vấn đề ảnh hưởng đến tình dục và khả năng mang thai. Bác sĩ cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiêm vaccine đầy đủ trước khi kết hôn và thai kỳ, vì vaccine là biện pháp đơn giản và hiệu quả để phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm.

Theo bác sĩ Tấn, các biện pháp tầm soát và tiêm vaccine nên được thực hiện sớm, tối thiểu từ 3-6 tháng trước khi kết hôn, để giúp cơ thể tạo ra lượng kháng thể bảo vệ ổn định. Nếu phát hiện các vấn đề sức khỏe, vợ chồng sẽ có thời gian để điều trị và can thiệp kịp thời.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng khuyến cáo về tầm quan trọng của việc xây dựng lối sống lành mạnh, như vận động thường xuyên, không sử dụng chất kích thích, chế độ dinh dưỡng khoa học và đa dạng thực phẩm, giữ cân nặng hợp lý và kiểm soát căng thẳng.

Hệ thống Tiêm chủng VNVC sẽ tổ chức chương trình tư vấn trực tuyến về vaccine cho người sắp kết hôn, phụ nữ trước và đang mang thai vào ngày 18/7. Mọi thông tin và đăng ký có thể được thực hiện qua trang web chính thức của VNVC.