Ở xã Ngọc Tố, thành phố Cần Thơ, có một người trẻ đang âm thầm gìn giữ và phát huy âm sắc truyền thống của nhạc ngũ âm trong đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào Khmer. Anh Lý Minh Tâm, 27 tuổi, người dân tộc Khmer, đã được nuôi dưỡng trong một gia đình yêu nghệ thuật truyền thống Khmer. Từ nhỏ, anh đã quen với những âm thanh ngũ âm vang lên từ ngôi chùa trong phum sóc.

Anh Tâm cho biết, gia đình anh có truyền thống yêu nghệ thuật, cha và bà của anh từng là nhạc công chơi các nhạc cụ Khmer. Chính vì vậy, từ bé anh đã mê mẩn các loại nhạc truyền thống dân tộc. Những âm thanh ấy đã in sâu vào tâm hồn anh, mỗi lần ngồi xem các nghệ nhân, nhạc công hoà tấu là anh lại học theo và ao ước được chơi một lần.

Năm lên 11 tuổi, khi bạn bè cùng trang lứa còn mải chơi các trò chơi trẻ con, thì Tâm đã được tiếp xúc với dàn nhạc ngũ âm, loại nhạc cụ truyền thống Khmer được hợp thành bởi 5 bộ nhạc, được làm từ 5 loại chất liệu khác nhau tạo nên 5 âm sắc riêng biệt gồm: Bộ đồng, bộ sắt, bộ mộc, bộ hơi và bộ da. Với tình yêu sâu sắc, chỉ trong một thời gian ngắn, anh Tâm đã chơi thành thạo và được chọn vào đội nhạc ngũ âm của chùa Khmer tại địa phương, đồng thời được theo đoàn đi biểu diễn khắp nơi mỗi khi có lễ hội.

Theo anh Tâm, cảm giác được hòa mình vào những bản nhạc dân gian từ các nhạc cụ ngũ âm trong lễ hội truyền thống Khmer, như tết cổ truyền Chôl Chnaam Thmây, lễ Sene Đôn-ta, Lễ dâng y Kathina… hay mỗi lần được biểu diễn ở các lần tổ chức sự kiện đều khiến anh thấy mình là một phần của văn hóa dân tộc mình. Đó không chỉ là âm nhạc, mà còn là linh hồn của cộng đồng Khmer.

Không chỉ là người biểu diễn, khoảng 4 năm nay, anh Tâm còn trở thành người gieo mầm âm nhạc khi trực tiếp dạy nhạc ngũ âm cho các em nhỏ tại các chùa Khmer trong địa phương. Những lớp học diễn ra đều đặn vào các dịp nghỉ hè, buổi tối hay dịp cuối tuần, thu hút các em nhỏ, thanh thiếu niên Khmer yêu âm nhạc truyền thống tham gia.

Không chỉ dừng lại ở việc truyền dạy, anh Tâm còn nghiên cứu, tìm tòi về quy trình làm ra nhạc cụ ngũ âm. Từ việc chọn loại gỗ, tre phù hợp, xử lý mặt trống đến cân chỉnh âm thanh, tất cả đều được anh tỉ mỉ. Dù gặp không ít khó khăn do không có sách vở hay thầy chỉ dẫn, nhưng bằng sự tâm huyết, tình yêu nhạc cụ truyền thống, anh Tâm đã tự học tập, tự tìm hiểu và tự chế tác thành công 4 loại nhạc cụ trong dàn ngũ âm, gồm: Rôneat Ek, Rôneat Thung, Rôneat Đek và trống và anh đã bán được nhiều nhạc cụ do anh tự làm cho các đội nhạc ngũ âm trong địa phương.

Giữa nhịp sống hiện đại ngày càng hối hả, việc một người trẻ dành trọn tâm huyết cho nhạc cụ truyền thống như anh Lý Minh Tâm đã giúp bản sắc Khmer không chỉ được gìn giữ, mà còn tiếp tục được lan tỏa bền vững trong cộng đồng dân tộc Khmer.

Đồng bằng sông Cửu Long, một vùng đất rộng lớn và đa dạng về văn hóa, đã chứng kiến sự phát triển đáng kể trong đời sống văn hóa tinh thần của cộng đồng dân tộc thiểu số, đặc biệt là đồng bào Khmer. Với hơn 100 xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số, cuộc sống của bà con đã được cải thiện đáng kể nhờ sự nỗ lực của người dân và sự quan tâm đầu tư, hỗ trợ của Trung ương, địa phương.

Văn hóa Khmer tại đây đã trở thành nét bản sắc riêng biệt của vùng đất, với nhiều loại hình văn hóa nghệ thuật truyền thống được phục hồi và phát triển. Sự nâng cao đời sống đã tạo điều kiện thuận lợi cho đồng bào Khmer thụ hưởng văn hóa tinh thần tốt hơn. Nhiều lễ hội văn hóa, nghi thức tôn giáo được gìn giữ và trở thành các sản phẩm du lịch văn hóa độc đáo. Một số lễ hội nổi bật bao gồm Lễ Chôl Chnaam Thmây (mừng năm mới), Sen Đôn-ta (lễ cúng ông bà), Oóc Om Bóc (lễ cúng trăng), lễ nhập hạ, xuất hạ… Lễ hội đua ghe ngo tại thành phố Cần Thơ và đua bò truyền thống tại tỉnh An Giang đã thu hút hàng vạn du khách trong và ngoài địa phương đến tham gia và cổ vũ.

Ngoài ra, những ngôi chùa Khmer với kiến trúc nghệ thuật đặc sắc cũng là điểm đến thu hút nhiều du khách. Đến với các ngôi chùa Khmer, du khách có thể tìm hiểu về các tập tục được gìn giữ bao đời nay như Lễ dâng cơm, Lễ Kathina (Lễ dâng y cà sa), tục gửi con vào chùa tu học giáo lý Phật pháp, học làm người… Văn hóa Khmer Nam Bộ từ lâu đã trở thành nét bản sắc của vùng đất Cần Thơ và là nguồn tài nguyên quý báu để phát triển loại hình du lịch văn hóa, góp phần đưa Cần Thơ trở thành một trong những điểm đến nổi bật của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Ông Lâm Hoàng Mẫu, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo thành phố Cần Thơ, cho biết mỗi ngôi chùa Khmer đều là nơi sinh hoạt cộng đồng của đồng bào tại địa phương. Đây không chỉ là nơi lưu giữ giá trị tâm linh mà còn là trung tâm văn hóa, nghệ thuật độc đáo. Thời gian qua, các tỉnh, thành phố ở khu vực miền Tây Nam Bộ đã thực hiện nhiều chính sách chăm lo đời sống của đồng bào dân tộc Khmer, đặc biệt quan tâm bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống.

Tuy nhiên, các thiết chế văn hóa – thể thao, trang thiết bị hỗ trợ sinh hoạt văn nghệ, thể thao ở các xã vùng đồng bào dân tộc Khmer vẫn chưa hoàn thiện và còn thiếu đồng bộ. Điều này dẫn đến khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu sinh hoạt và giao lưu văn hóa của người dân. Nhiều loại hình văn hóa dân gian của đồng bào dân tộc Khmer đang có dấu hiệu bị lãng quên.

Để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào Khmer, các cấp, các ngành cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Công tác đào tạo nhân lực nòng cốt trong lĩnh vực bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Khmer cũng cần được chú trọng. Ngoài ra, vai trò của các sư sãi, nghệ nhân, người có uy tín trong cộng đồng cần được đề cao để góp phần giữ gìn và phát triển văn hóa đặc sắc này.