Trong thời đại công nghệ số hiện nay, trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, trong đó có sức khỏe tâm thần. Các công cụ trị liệu ứng dụng AI đang nổi lên như một xu hướng mới, mang lại hy vọng về một phương pháp điều trị tâm lý hiệu quả và tiết kiệm chi phí.
Cốt lõi của liệu pháp tâm lý là khả năng lắng nghe và thấu cảm – những kỹ năng mà AI tạo sinh mô phỏng khá tốt. Các công ty công nghệ đang nỗ lực đưa AI vào bệnh viện, từ phân tích hình ảnh y tế, chẩn đoán bệnh lý, cho đến ‘bác sĩ ảo’ mô phỏng. Sức khỏe tâm thần là lĩnh vực thu hút sự chú ý đặc biệt, với nhiều công ty như Haoxinqing, Scietrain và Mirror Ego đang khai thác thị trường ngách, phát triển AI cảm xúc hoặc công cụ trị liệu chuyên sâu.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi chưa có lời giải về sự đồng cảm, độ an toàn và mức độ sẵn sàng của công cụ này. Liệu AI đã thực sự sẵn sàng tiếp nhận và xử lý cảm xúc con người? Liệu công cụ có thể đảm nhiệm những quyết định quan trọng liên quan đến đánh giá rủi ro tâm thần hay không? Những câu hỏi này đang làm dấy lên cuộc tranh luận về tiềm năng và hạn chế của công cụ trị liệu AI.
Nhiều công ty công nghệ lớn đang tích cực thử nghiệm ý tưởng này. JD Health vừa giới thiệu ứng dụng đồng hành được vận hành bởi mô hình Jingyi Qianxun do hãng tự phát triển. Tongyi Xingchen của Alibaba Cloud cũng hướng tới ứng dụng thiên về đồng hành và trò chuyện. Tuy nhiên, lĩnh vực trị liệu bằng AI vẫn còn khá mới mẻ, và người dùng dễ dàng nhận thấy mô típ lặp đi lặp lại: AI an ủi, thể hiện sự đồng cảm, rồi trình bày giải pháp theo cách điềm tĩnh.
Điều này phản ánh rõ ở dữ liệu huấn luyện. Thêm vào đó là lo ngại về vấn đề an toàn. Một nhà tư vấn đã cảnh báo về trường hợp AI không nhận ra dấu hiệu ý định tự tử trong tin nhắn của người dùng, thậm chí còn khuyến khích họ ‘can đảm làm theo cảm xúc’. Trong môi trường lâm sàng, chuyên gia trị liệu có thể chuyển bệnh nhân đến nơi hỗ trợ chuyên sâu, chỉ định khám tâm thần hoặc kê đơn thuốc. AI thì không thể làm điều đó.
Tính khả thi về mặt kinh doanh cũng là một trở ngại khác. Nhiều công cụ trị liệu AI nhắm trực tiếp tới người tiêu dùng, nhưng chuyển đổi người dùng thông thường thành khách hàng trả phí là điều không dễ. Các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trực tuyến từng trải qua nhiều đợt tăng trưởng mạnh. Tuy nhiên, hầu hết nền tảng đều gặp khó khăn trong việc biến trị liệu trực tuyến thành mô hình kinh doanh độc lập.
Một số nền tảng lớn cũng tích hợp công cụ trị liệu AI vào hệ sinh thái chăm sóc sức khỏe. JD Health, công ty có doanh thu chủ yếu từ bán dược phẩm, đã tích hợp công cụ sức khỏe tâm thần vào dịch vụ của hãng. Tóm lại, công cụ trị liệu ứng dụng AI đang có tiềm năng lớn trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua.
Trước những thách thức và tiềm năng của công cụ trị liệu AI, các chuyên gia đang kêu gọi sự thận trọng và nghiêm túc trong việc phát triển và ứng dụng công nghệ này. “AI có thể là một công cụ hữu ích, nhưng nó không thể thay thế con người”, một chuyên gia tâm lý cho biết. “Chúng ta cần phải đảm bảo rằng AI được sử dụng một cách có trách nhiệm và an toàn”. Để đạt được điều này, các nhà phát triển cần phải tiếp tục nghiên cứu và cải thiện công nghệ, đồng thời đảm bảo rằng công cụ trị liệu AI được sử dụng một cách đúng đắn và hiệu quả.
